اثر محلول‌پاشی هورمون‌های اکسین، اسید ابسزیک و سایتوکاینین بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ برنج در شرایط تنش دمای پایین

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی هورمون‌های اکسین (IAA)، اسید ابسیزیک ( (ABAو سایتوکاینین (CK) بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج در دمای پایین آزمایشی به صورت آبکشت در سال 1387 در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی کرج اجرا گردید. در این آزمایش دو ژنوتیپ برنج خارجی متحمل (شماره‌های33: IR72944-1-2-2 و 34: IR73688-57-2) و یک رقم داخلی حساس به دمای پایین (هویزه) با استفاده از هورمون‌های اکسین، اسید ابسزیک و سایتوکاینین محلول‌پاشی شده و سپس به مدت 14 روز در دو شرایط دمای شاهد 22/29 (شب/روز) درجه سانتیگراد و دمای پایین 13/15 (شب/روز) درجه سانتیگراد در فیتوترون قرار داده شدند. صفات وزن دانه درکپه، تعداد خوشه‌چه در خوشه، درصد باروری خوشه، تعداد کل پنجه و تعداد پنجه بارور به‌صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا" تصادفی با چهارتکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نظر تحمل تنش دمای پایین، بین ارقام اختلاف معنی داری وجود داشت. در تیمار شاهد و بدون هورمون‌پاشی، وزن دانه درکپه رقم هویزه 2/26 گرم بود که در تیمار تنش به 4/1 گرم کاهش یافت، در حالی‌که مقادیر آن در تیمار های محلول‌پاشی با اکسین، اسید ابسزیک و سایتوکاینین به ترتیب 1/24، 8/20 و 4/30 گرم بود. سایتوکاینین در شرایط شاهد نیز باعث افزایش این صفت در رقم مذکور شد و مقدار آن را از 2/26 گرم در تیمار بدون محلول‌پاشی به 1/40 گرم افزایش داد. بین ژنوتیپ و هورمون اثرات متقابل معنی‌داری مشاهده گردید. هورمون‌های مورد استفاده در شرایط تنش مانع از کاهش وزن دانه در کپه شدند. هورمون‌پاشی در تنش دمای پایین باعث افزایش معنی‌دار وزن دانه در کپه گردید. در رقم هویزه در شرایط تنش دمای پایین، محلول پاشی با هورمون‌های اکسین، اسید ابسزیک و سایتوکاینین به ترتیب باعث افزایش 1/94، 3/93 و 4/95 درصدی وزن دانه در کپه و همچنین افزایش 5/85، 5/85 و3/82 درصدی تعداد پنجه بارور نسبت به تیمار بدون هورمون‌پاشی شدند. افزایش 4/14 درصدی تعداد خوشه‌چه در خوشه در اثر سایتوکاینین در تنش دمای پایین در رقم هویزه مشاهده شد. براساس نتایج آزمایش حاضر بنظر می‌رسد که میزان و تعادل بین هورمون‌ها، یکی از مهم‌ترین عوامل موثر تحمل به تنش دمای پایین در برنج است.